Της Αποστόλου Μαριάννας,Στο Γυμνάσιο είναι προαιρετικά, δεν υπαγορεύονται από το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα, υλοποιούνται δε χάρη στην πρωτοβουλία και την ευαισθησία κάποιων εκπαιδευτικών που προσπαθούν να αλλάξουν το σχολείο «από μέσα» (Μπαγάκης, 2000) και να βοηθήσουν τους μαθητές/τριες να αγαπήσουν το σχολείο.
- Οδηγούν σε αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς των μαθητών, ενίσχυση της υπευθυνότητας, της αυτοπεποίθησης, της προσωπικότητας και της ικανότητας του/της μαθητή/ριας για την υιοθέτηση θετικών τρόπων και στάσεων ζωής,
- Βοηθούν σε ανάπτυξη δεξιοτήτων, κοινωνικοποίηση και δραστηριοποίηση των μαθητών/τριών με την ανάληψη πρωτοβουλίας ώστε να οδηγηθούν στην αυτοπραγμάτωση και την παραγωγή γνώσης.
- Προωθούν νέες εναλλακτικές μαθητοκεντρικές διδακτικές μεθόδους
- Αποσκοπούν στην ενιαία διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης.
- Συνδέουν όλα τα διακριτά μαθήματα του Αναλυτικού προγράμματος με οριζόντιους στόχους και περιεχόμενο διδασκαλίας ενιαίο και αδιαίρετο, όπως τον «ενιαίο και αδιαίρετο κόσμο του παιδιού» (Μοκκίνης, 1961)
- Βοηθούν στην αντιμετώπιση προβλημάτων της καθημερινότητας, τοπικών θεμάτων, επίκαιρων θεμάτων.
- Επιχειρούν ένα άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.
- Προάγουν σε μεγάλο βαθμό τη βιωματική- εμπειρική μάθηση (learning by doing) με προσομοιώσεις, παιχνίδια ρόλων, αφηγηματικές ανασυνθέσεις, χρήση εποπτικών μέσων, επισκέψεις, κατασκευές κ.ά.
- Η τάξη μετατρέπεται σε βιωματικό εργαστήρι όπου οι μαθητές/ριες εμπλέκονται άμεσα στο θέμα που μελετούν, απελευθερώνοντας τη δημιουργικότητά τους ,διότι, όπως λέει ο Dewey, «μόνο ότι δέχεσαι με τη ψυχή σου, αυτό μόνο μαθαίνεις και αυτό ενσωματώνεις στη ζωή σου και το χαρακτήρα σου».
- Επιδρούν καθοριστικά στην αλλαγή της ατμόσφαιρας της τάξης και του σχολείου, στην αλλαγή του ρόλου του δασκάλου και του μαθητή.
Ακολουθούν την πορεία
- Γνώσεις
- Δεξιότητες
- Στάσεις
- Αξίες
- Συμπεριφορές
Διδακτικές μέθοδοι υλοποίησης προαιρετικών προγραμμάτων
Με βασική αρχή ότι «οι μαθητές δε μαθαίνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο» και πρέπει να «παράγουν» και όχι να «καταναλώνουν» τη γνώση, τα καινοτόμα προγράμματα ακολουθούν νέες διδακτικές μεθόδους και στρατηγικές όπως είναι:
- τα σχέδια εργασίας
- η εργασία σε ομάδες
- η βιωματική προσέγγιση με αξιοποίηση της εμπειρίας των μαθητών
- η διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση
- η επιτόπια έρευνα
- το πείραμα
- η λογοτεχνική έκφραση
- η μουσικο-κινητική απόδοση
- οι επισκέψεις, οι κατασκευές
- το θεατρικό παιχνίδι
- η μάθηση με χρήση των νέων τεχνολογιών κ.ά.
Τα σχέδια εργασίας ( project)
Σύμφωνα με τον Ματσαγγούρα, (2003) τα σχέδια εργασίας (project) αποτελούν σκόπιμη και μεθοδευμένη δράση με βασικά χαρακτηριστικά τον προγραμματισμό, την μεθοδευμένη υλοποίηση και την ανατροφοδοτική αξιολόγηση
Τα σχέδια εργασίας (project) αναλογα με το κριτήριο ορίζονται ως:
Με κριτήριο τον αριθμό συμμετεχόντων
- Ατομικό
- Συνεργατικό - ομαδικό
Με κριτήριο τη χρονική διάρκεια
- Μικρό
- Μεσαίο
- Μεγάλο
Με κριτήριο το θέμα
- Απλό
- Σύνθετο
- Επίκαιρο
- Ενδιαφέρον κ.ά.
Τα στάδια ενός σχεδίου εργασίας ( project)
- 1ο: Επιλογή του θέματος
- 2ο: Διερεύνηση του θέματος
- 3ο: Διαμόρφωση σχεδίου δράσης
- 4ο: Εφαρμογή της δράσης
- 5ο: Συγκέντρωση, επεξεργασία και σύνθεση πληροφοριών
- 6ο: Παρουσίαση και δράση
- 7ο: Αξιολόγηση
Για την επιλογή του θέματος λαμβάνονται υπόψη:
- Οι ειδικότερες ανάγκες του αναλυτικού προγράμματος
- Οι μαθησιακές ανάγκες και οι ατομικές διαφορές των παιδιών
- Τα κοινωνικά και τοπικά δεδομένα
- Η σχολική επικαιρότητα
- Τα ενδιαφέροντα παιδιών και δασκάλου
- Η ευρύτητα προοπτικής του θέματος
- Η διαθεσιμότητα των πηγών
- Οι στόχοι του αναλυτικού προγράμματος για κάθε τάξη
Διερεύνηση του θέματος / Διαμόρφωση σχεδίου δράσης
Σύμφωνα με τον Frey, οι συμμετέχοντες :
- Υιοθετούν την πρόταση που έκανε κάποιος.
- Θέτουν συγκεκριμένους στόχους εργασίας.
- Συζητούν και αποφασίζουν για τις σχέσεις τους.
- Επεξεργάζονται την αρχική πρωτοβουλία.
- Αυτό-οργανώνονται.
Εφαρμογή της δράσης / Συγκέντρωση, επεξεργασία και σύνθεση πληροφοριών
- Ανταλλάσσουν πληροφορίες κατά διαστήματα.
- Δουλεύουν πάνω σε ανοιχτό πεδίο δράσης που δεν είναι προκαθορισμένο.
- Επινοούν μεθόδους σύμφωνα με τις ιδιαίτερες επιθυμίες τους.
- Βλέπουν το έργο τους ως πείραμα που γίνεται κάτω από παιδαγωγικές συνθήκες.
- Αντιμετωπίζουν επίκαιρα προβλήματα που αφορούν και τους ίδιους. (Κόκκοτας, 2003).
Οι ομάδες εργασίας
- Τα παιδιά που δουλεύουν σε ομάδες παράγουν περισσότερο έργο.
- Η κοινωνική απομόνωση που χαρακτηρίζει την εποχή μας καταπολεμάται μέσα από ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες (Κόκκοτας, 2003).
- Η δυναμική της ομάδας διαμορφώνεται από τη σύνθεση, το μέγεθος, τις ενδο-ομαδικές και δυο-ομαδικές σχέσεις.
Οι ομάδες εργασίας χαρακτηρίζονται:
Οι ομάδες μπορεί να είναι δύο ατόμων (εταιρικές), τριών ατόμων (τυπική ομάδα), τεσσάρων ατόμων (ιδανικό πλαίσιο). Οι πολυμελείς ομάδες στο χώρο του σχολείου θεωρούνται αναποτελεσματικές. Ο αριθμός των μελών της μαθητικής ομάδας, πρέπει να αυξάνεται σταδιακά ανάλογα με την ηλικία, την εμπειρία των μελών και το χρόνο που διατίθεται για την εκτέλεση του έργου.
Συνιστάται ανομοιογενής σύνθεση της ομάδας γιατί είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό πλαίσιο για τους αδύνατους μαθητές (φροντιστηριακή βοήθεια). Δεν αποκλείεται η δημιουργία ομοιογενών ομάδων που βοηθούν τη διαλεκτική αντιπαράθεση και την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους αδύναμους μαθητές.
Ποιοι είναι οι παράγοντες επιτυχίας ενός σχεδίου εργασίας
Καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας της εφαρμογής της μεθόδου αποτελεί η ενεργός συμμετοχή των μαθητών σε κάθε βήμα της διαδικασίας. Είναι προτιμότερο ένα project να καθυστερήσει ή να μην ολοκληρωθεί ποτέ παρά οι εκπαιδευτικοί να αναλαμβάνουν ό τι θα έπρεπε να κάνουν οι μαθητές.
Τέλος ας μην ξεχνάμε ότι η συγκεκριμένη μέθοδος δεν ενδιαφέρεται τόσο για το αποτέλεσμα, όσο για τη διαδρομή προς το αποτέλεσμα, διότι το μεγάλο κέρδος για το μαθητή είναι η γνώση και οι εμπειρίες που αποκομίζει κατά τη διαδικασία.
Βιβλιογραφία
- Frey, K. (1986). Η μέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο, ως θεωρία και πράξη. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.
- Κοσσυβάκη, Φ. (2003). Εναλλακτική Διδακτική. Προτάσεις για μετάβαση από τη Διδακτική του Αντικειμένου στη Διδακτική του Ενεργού Υποκειμένου. Αθήνα: Gutenberg
- Ματσαγγούρας, Η. (2003). Η Διαθεματικότητα στη Σχολική Γνώση. Αθήνα: Εκδ. Γρηγόρη.
- Ματσαγγούρας, Η. (2004). Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση. Αθήνα: Εκδ. Γρηγόρη.
- Φωτίου, Π & Σουλιώτη, Ε. (2006). Η μέθοδος project στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. 1o Εκπαιδευτικό Συνέδριο με θέμα: “Το Ελληνικό Σχολείο και οι προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας”
