Η Δημοτική Ενότητα Αχελώου στα χρόνια της τουρκοκρατίας - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: Α) Οικονομία - φορολογία Β) Παρουσίαση - ανάλυση Γ) Συγκριτικοί πίνακες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3^Ο

Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ

 Οι απογραφές των Τούρκων της εποχής εκείνης είχαν φορολογικό προσανατολισμό. Γι’ αυτό και απογράφονταν εκείνοι που θα πλήρωναν φόρους και όχι το σύνολο του πληθυσμού. Οι φόροι ήταν πολλοί, άλλοι τακτικοί και άλλοι έκτακτοι, που ως πρώτο στόχο είχαν τη συντήρηση ενός αξιόμαχου στρατού. Οι φόροι που περιλαμβάνονται στις απογραφές που διαθέτουμε αποτελούσαν το εισόδημα του τιμαριούχου ή ζιαμέτη, ο οποίος μ’αυτόν τον τρόπο ζούσε την οικογένειά του και ταυτόχρονα διέθετε εκπαιδευμένο άλογο και τον εαυτό του στις στρατιωτικές επιχειρήσεις που τον καλούσαν. Ανάλογα με το εισόδημα διέθετε και περισσότερα άλογα με τους αντίστοιχους ιππείς. Υπήρχαν άλλοι φόροι που πήγαιναν απ’ευθείας στην Υψηλή Πύλη, όπως ο κεφαλικός, ή στους αξιωματούχους των σαντζακιών, ναχιγιέδων κ.λπ.

 Επειδή οι φόροι που πήγαιναν στον τιμαριούχο προέρχονταν από τις οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων που είχαν να κάνουν με τη γη και ό,τι σχετίζεται μ’αυτή π. χ. ζώα, αποτελούν σημαντικό τεκμήριο ασφαλούς ανασύνθεσης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των ανθρώπων της εποχής εκείνης. Πριν όμως δούμε αναλυτικά και ανά οικισμό τους φόρους αυτούς, ας δούμε πρώτα ποιοι φόροι ήταν αυτοί που επιβάλλονταν στους 9 οικισμούς μας.

1. Ο βασικός φόρος ήταν η σπέντζα (ispence). Ήταν φόρος επί της γης και επιβαλλόταν σε χριστιανούς που είχαν δικαιώματα ιδιοκτησίας ή γαιοχρησίας. Κανονικά στις ορεινές περιοχές πλήρωναν τη σπέντζα οι ενήλικοι άντρες - 25 άσπρα για όλο το έτος - και οι χήρες - 6 άσπρα. Στην απογραφή του 1455 δεν πλήρωσαν σπέντζα οι ανύπαντροι.
2. Για τους οικισμούς μας ο φόρος του σιταριού (Hınta) είναι ο δεύτερος σημαντικός, που μαζί με το κριθάρι και άλλα δημητριακά (Şair ve gayrihu) ανήκαν στους φόρους της δεκάτης (Öşr). Αρχικά εισπράττονταν σε είδος. Μετά τον θερισμό συγκεντρώνονταν όλη η παραγωγή σε ένα σημείο για αλώνισμα παρουσία του τιμαριούχου ή εκπροσώπου του. Έτσι αφαιρούνταν η «δεκάτη», που αποθηκεύονταν σε φυλασσόμενες κρατικές αποθήκες. Στη συνέχεια υπολόγιζαν τον φόρο σε χρήμα, ώστε να φανεί η αξία του τιμαρίου, πράγμα που ενδιέφερε τον τιμαριούχο και το κράτος. Ως μονάδα μέτρησης στο σαντζάκι Τρικάλων χρησιμοποιούσαν το «κοιλό των Τρικάλων», που μετρούσε όγκο, όχι βάρος. Μετατρέποντας τον συγκεκριμένο όγκο σιταριού ή κριθαριού σε βάρος ισοδυναμεί με 51,312 σημερινά κιλά. Από τα μέσα του 16^ο αιώνα - φαίνεται στην τελευταία απογραφή - αντικαταστάθηκε η δεκάτη με τον κατ’αποκοπή χρηματικό φόρο. Επιβλήθηκε σε κάθε παντρεμένο να πληρώνει 20 άσπρα.
3. Ο φόρος των αιγοπροβάτων (adet-i ağnam) ήταν, επίσης, σημαντικός. Για κάθε 3 αιγοπρόβατα πλήρωναν 1 άσπρο φόρο. Έτσι μπορούμε να υπολογίσουμε και το σύνολο των αιγοπροβάτων ανά οικισμό. Αν κάποιος είχε κλειστό μαντρί πλήρωνε άλλο φόρο τον ağıl.
4. Υπήρχε φόρος για τη βόσκηση των αγριόχορτων (otluk), που τον πλήρωναν μόνο οι παντρεμένοι και ανεξάρτητα από την ποσότητα των ζώων τους. Στο σαντζάκι των Τρικάλων ο φόρος αυτός ήταν 5 άσπρα ανά άτομο.
5. Για τα αμπέλια και τα ποτά υπήρχαν αρκετοί φόροι. Ο öşr-i bağat ήταν φόρος για τους αμπελώνες, ο şire για το κρασί, ο karış για τον μούστο. Ο φόρος για τον μούστο υπολογιζόταν, όταν ο μούστος έμπαινε στα βαρέλια και για κάθε σπιθαμή πλήρωνε 2 άσπρα φόρο. Ακόμα υπήρχε φόρος για ποτά πλην του κρασιού Bac-ı hamr ki ez hariç amed.
6. Στα χωριά μας καλλιεργούσαν λινάρι, ketan, το οποίο φορολογούνταν με 2 ή 3 άσπρα ανά δεμάτι, ενώ υπήρξε και μία καταγραφή φόρου για την καλλιέργεια κάνναβης, kendir.
7. Φόροι υπήρχαν και σε καρύδια, μποστάνια, κυψέλες, μετάξι, χοίρους και σε νερόμυλους. Κάθε κυψέλη φορολογούνταν με ένα άσπρο.
8. Οι αλευρόμυλοι που λειτουργούσαν όλο τον χρόνο πλήρωναν 30 άσπρα και 15 όσοι λειτουργούσαν τον μισό.
9. Τέλος, υπήρχε φόρος μνηστείας (resm-i arus) που τον πλήρωνε η οικογένεια της νύφης. Συνήθως ήταν 30 άσπρα, εκτός και αν ήταν χήρα, οπότε ο φόρος ήταν 15 άσπρα. Ο φόρος αυτός εισπράττονταν μαζί με τον φόρο για εγκλήματα (niyabet ve resm-i arus).
10. Στους παραπάνω φόρους πολλές φορές προστίθεται και κάποιος έκτακτος χωρίς άλλη διευκρίνιση.

 Για να προσεγγίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων, θα πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας σε δύο βασικούς φόρους παραγόμενων αγαθών: του σιταριού/κριθαριού και των αιγοπροβάτων. Για την εποχή εκείνη - και όχι μόνο - η επάρκεια σ’ αυτά καθόριζε και το βιοτικό επίπεδο.

 Ο συνολικός αριθμός των αιγοπροβάτων σε κάθε χωριό-οικισμό, μπορεί να βρεθεί εύκολα, αφού γνωρίζουμε ότι πλήρωναν φόρο ένα άσπρο για κάθε 3 αιγοπρόβατα, άνω του έτους. Αφού βρούμε το σύνολο, μετά μπορούμε να κατανείμουμε ανά οικογένεια τα ζώα που αναλογούν, κατά μέσο όρο φυσικά.

 Στα δημητριακά η διαδικασία είναι πιο δύσκολη. Ενώ γνωρίζουμε ότι ο φόρος των δημητριακών ανήκει στην κατηγορία της «δεκάτης», δεν γνωρίζουμε όμως πόσο «επί τοις εκατό» ήταν η «δεκάτη» στο σαντζάκι Τρικάλων. Σύμφωνα με το δημοσιευμένο «κανουναμέ του Ζητουνίου», εκεί για τους χριστιανούς ήταν 13,3%. Κάτι ανάλογο θα ίσχυε και στο σαντζάκι των Τρικάλων. Εμείς θα κάνουμε την παραδοχή ότι ήταν 13,5%. Στα κατάστιχα αναγράφεται ο φόρος των δημητριακών σε είδος (κοιλά Τρικάλων), που στη συνέχεια μετατρέπονται σε χρήματα. Παίρνοντας ως δεδομένο ότι τα αναγραφόμενα κοιλά αποτελούν το 13,5% της παραγωγής, μπορούμε να υπολογίσουμε το σύνολο, και στη συνέχεια να το κατανείμουμε αναλογικά σε κάθε οικογένεια. Έτσι θα διαπιστώσουμε, αν υπήρχε ή όχι επάρκεια σε ψωμί και γενικά σε αλεύρι. Η διαδικασία αυτή μπορεί να εφαρμοστεί στις απογραφές του 1455 και 1506. Το 1570 δεν αναφέρεται ποσότητα αλλά ένα κατά κεφαλή χρηματικό ποσό.

 Οι πίνακες που ακολουθούν περιέχουν τους φόρους ανά οικισμό όπως εμφανίζονται στις απογραφές. Στη 2^η γραμμή ακριβώς, κάτω από το έτος απογραφής, υπενθυμίζουμε τον αριθμό των απογραφέντων στις τρεις γνωστές κατηγορίες: πλήρεις οικογένειες, χηρών, ανύπαντροι.

Β. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ - ΑΝΑΛΥΣΗ

 1. ΒΡΑΓΚΙΑΝΑ

 α) Αρχικά, μια παρατήρηση, που ισχύει για όλους τους οικισμούς. Στην πρώτη απογραφή, 1455, οι φόροι είναι λίγοι. Φορολογούνται τα βασικά παραγόμενα αγαθά και το πιθανότερο όχι όλη η παραγωγή. Στις επόμενες όμως, οι φόροι όχι μόνο αυξάνονται, αλλά πολλαπλασιάζονται, ενώ παραμένουν σε υψηλά επίπεδα και σε περίπτωση που ο πληθυσμός μειωθεί.

 β) Για να προσεγγίσουμε το βιοτικό επίπεδο ακολουθούμε τη διαδικασία που αναφέραμε για τα δημητριακά και τα αιγοπρόβατα. Στα Βραγκιανά ο φόρος των 344 άσπρων της 1^ης απογραφής αντιστοιχεί σε 43 κοιλά Τρικάλων, που αποτελούν τη «δεκάτη», δηλαδή το 13,5% της παραγωγής. Ακολουθώντας τις αριθμητικές πράξεις μέχρι το τέλος, βρίσκουμε ότι σε κάθε μία από τις 70 οικογένειες αναλογούσαν 202 σημερινά κιλά σιτάρι. Στο κατάστιχο δηλώνεται ότι παρακρατήθηκε ως φόρος ίδια ποσότητα κριθαριού με το σιτάρι. Επομένως και η τελική αναλογούσα ποσότητα θα είναι ίδια, δηλαδή 202 κιλά και το σύνολο των δημητριακών 404 κιλά. Στο ερώτημα αν ήταν επαρκής για μια πενταμελή οικογένεια αυτή η ποσότητα, η απάντηση είναι όχι, έχοντας ως δεδομένα: i) το ψωμί αποτελούσε βασική τροφή, σε αρκετές περιπτώσεις και μοναδική, ii) το αλεύρι είχε και άλλες αναγκαίες διατροφικές χρήσεις. Στην απογραφή του 1506 η κατάσταση είναι διαφορετική. Καταγράφεται καλλιέργεια μόνο σιταριού, ο φόρος σε κοιλά Τρικάλων ήταν 150, που με τους ίδιους υπολογισμούς καταλήγουμε ότι κατά μέσο σε κάθε οικογένεια αντιστοιχούσαν 705 κιλά, που ήταν επαρκής ποσότητα για την επιβίωση μιας οικογένειας.

 γ) Αναφέραμε ότι για κάθε 3 αιγοπρόβατα ο φόρος ήταν ένα άσπρο. Επομένως τα 324 άσπρα της 1^ης απογραφής δηλώνουν την ύπαρξη 972 αιγοπροβάτων. Διαιρώντας τα με τον αριθμό των οικογενειών (70) βρίσκουμε ότι σε κάθε οικογένεια αντιστοιχούσαν 14 περίπου πρόβατα. Μικρός ο αριθμός για να καλυφθούν οι ανάγκες σε γαλακτοκομικά και κρέας σε ετήσια βάση. Το 1506 όμως τα αιγοπρόβατα γίνονται 3090 και σε κάθε οικογένεια αντιστοιχούν περίπου 30, ενώ το 1570 τα αιγοπρόβατα γίνονται 4674 και σε κάθε οικογένεια αντιστοιχούν 58 περίπου ζώα, αριθμός που υπερκαλύπτει τις ανάγκες και ό,τι περισσεύει μπορεί να πωληθεί.

 δ) Χαρακτηριστικό της οικονομικής δραστηριότητας των Βραγκιανών είναι η ενασχόλησή τους με τα αμπέλια και το κρασί. Ιδιαίτερα στην τελευταία απογραφή οι φόροι του κρασιού και του μούστου ξεπερνούν τους φόρους των αιγοπροβάτων.

 ε) Το λινάρι μετά από ειδική επεξεργασία χρησιμοποιούνταν για να φτιάχνουν ρούχα. Η παραγωγή του είναι μικρή, μάλλον δεν έδιναν σημασία γιατί είχαν μαλλί από τα αιγοπρόβατα, όσο για την κάνναβη του 1506 πρέπει να απέβλεπε στην ίδια με το λινάρι χρήση.

 στ) Στην απογραφή του 1506 δεν υπάρχουν φόροι για γάμους και εγκλήματα, γιατί, όπως σημειώνει ο απογραφέας, αυτοί οι φόροι εισπράχτηκαν από τον σούμπαση του Φαναρίου.

 2. ΓΡΙΜΠΙΑΝΑ

 α) Αναλύοντας τα στοιχεία των Γριμπιανών, διαπιστώνουμε ότι στην 1^η απογραφή το παραχθέν σιτάρι που αντιστοιχούσε σε κάθε οικογένεια ήταν 165 κιλά ετησίως και άλλα τόσα κριθάρι, συνολικά 330 κιλά. Επομένως επάρκεια σε ψωμί δεν υπήρχε. Στην απογραφή του 1506 τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η παραγωγή σιταριού εξασφάλιζε σε κάθε οικογένεια 850 κιλά ετησίως, ποσότητα που ξεπερνούσε τις ανάγκες τους. Στην κτηνοτροφία τα πράγματα εξελίσσονται ακόμα καλύτερα, αφού το 1455, η κάθε οικογένεια κατά μέσο όρο έχει 15 αιγοπρόβατα, το 1506 αυξάνονται σε 20 και το 1570 γίνονται κανονικοί κτηνοτρόφοι με 130 αιγοπρόβατα η κάθε οικογένεια. Δεν ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που το χειμώνα πήγαιναν στους κάμπους. Διαχειμάζουν στον τόπο τους. Αυτό το διαπιστώνουμε, γιατί δεν είναι καταγεγραμμένος ο ειδικός φόρος που προβλεπόταν για την μετακίνηση των ζώων.

 β) Ασχολούνται, επίσης, πολύ με την αμπελουργία. Στην απογραφή του 1570 αθροιζόμενος ο φόρος του κρασιού και του μούστου βλέπουμε να είναι μεγαλύτερος από τον φόρο του σιταριού. Στην απογραφή του 1570 καλλιεργούν και τα κτήματα που ανήκαν στη Μα(ρ)κόνα πληρώνοντας στον τιμαριούχο 180 άσπρα φόρο.

 3. ΜΑ(Ρ)ΚΟΝΑ

 α) Ο οικισμός αυτός στην απογραφή του 1455 από φορολογικής πλευράς δείχνει να είναι ένα τιμάριο ίδιας μορφής με τους υπόλοιπους μικρούς οικισμούς της περιοχής. Δύο στοιχεία τον διαφοροποιούν: Ο φόρος «εγκλημάτων», niyabet ve arusi, που ήταν στον ίδιο «κωδικό» - θα λέγαμε σήμερα - με τους γάμους. Μάλιστα υπάρχει και στην απογραφή του 1506. Το ποσό είναι 10 άσπρα και αποτελούσε μια είδους τιμωρία για κάποιο παράπτωμα. Επίσης είναι ο μόνος οικισμός που φορολογείται για μποστάνια το 1455.

 β) Τα 3 κοιλά Τρικάλων σιτάρι και 1 κριθάρι, που ήταν ο φόρος των δημητριακών το 1455, οδηγούν σε μια μικρή ποσότητα - 182 σημερινά κιλά - που αναλογούσε σε κάθε μια από τις 9 οικογένειες. Η στέρηση αυτή καλύπτεται από τον αριθμό των αιγοπροβάτων. Στον οικισμό υπήρχαν 504 που αν κατανεμηθούν σε κάθε οικογένεια αναλογούν 56 αιγοπρόβατα. Στην απογραφή του 1506 μαζί με τη μείωση του πληθυσμού - από 9 οικογένειες γίνονται 2 πλήρεις και 2 χηρών - μειώνονται απελπιστικά και τα αιγοπρόβατα. Από 504 γίνονται 36. Η παραγωγή όμως σιταριού είναι υπερδιπλάσια του 1455, που σε συνδυασμού με τη μείωση των οικογενειών, το σιτάρι που αναλογεί σε κάθε οικογένεια φτάνει τα 657 κιλά.

 4. ΝΕΧΩΡΙ

 α) Κάποια λάθη υπάρχουν στη καταγραφή των κατάστιχων ή στην αντιγραφή τους. Το 1455 αναφέρεται ως σύνολο φόρων 573 άσπρα, ενώ είναι 594. Η σπέντζα είναι υπολογισμένη σωστά. Το 1506 το κατάστιχο γράφει 1263 άσπρα, ενώ η άθροιση βγάζει 1267 και το 1570 στρογγυλοποιείται το σύνολο των φόρων σε 2000 άσπρα αντί του σωστού 1996.

 β) Στους φόρους του 1570 καταγράφεται φόρος γάμων 16 άσπρων. Πρόκειται προφανώς για γάμο χήρας.

 γ) Στο Νεχώρι το 1455 το σιτάρι που αντιστοιχούσε κατά μέσο όρο σε κάθε οικογένεια ήταν 144 σημερινά κιλά και άλλα τόσα ήταν το κριθάρι. Στην απογραφή όμως του 1506 έχουμε τριπλασιασμό της παραγωγής. Υπάρχει μόνο σιτάρι και ο μέσος όρος κάθε οικογένειας είναι εντυπωσιακός, 1040 κιλά. Στην κτηνοτροφία δεν μοιάζουν με τους Γριμπιανίτες. Με 15, 25 και 46 αιγοπρόβατα να αντιστοιχούν σε κάθε οικογένεια στις τρεις απογραφές, γίνεται φανερό ότι διαθέτουν τόση κτηνοτροφία, ώστε να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους σε γαλακτοκομικά και κρέας.

5. ΑΡΑΧΩΒΙΤΣΑ

 α) Η Αραχωβίτσα ήταν ένας οικονομικά ακμαίος οικισμός και η φτώχεια σίγουρα δεν ήταν η αιτία της διάλυσής του. Η εγκατάσταση μάλιστα της μουσουλμανικής οικογένειας μαρτυρεί την ύπαρξη εύφορης γης.

 β) Υπολογίζοντας το σιτάρι και το κριθάρι που αναλογούσε κατά μέσο όρο σε κάθε οικογένεια βρίσκουμε ότι το 1455 ήταν 505 κιλά, ενώ το 1506 διπλασίασαν την ποσότητα φτάνοντας 1010 σημερινά κιλά. Αιγοπρόβατα είχαν λίγα - 19 ανά οικογένεια το 1455 και 11 το 1506 - είχαν όμως χοιρινά, ενώ φαίνεται να ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία.

 6. ΜΑΡΑΘΟΣ

 α) Ο Μάραθος ως τιμάριο με πρόσοδο 297 άσπρα το 1455 είναι ασήμαντος, ενώ και ο πληθυσμός (7 οικογένειες) είναι μικρός. Όμως όχι μόνο δεν θα διαλυθεί αλλά σταδιακά ακμάζει και σε παραγωγή και σε πληθυσμό.

 β) Στην 1^η απογραφή οι 7 οικογένειες παρήγαγαν 1150 κιλά περίπου σιτάρι και άλλο τόσο κριθάρι. Αφαιρώντας τους φόρους σε κάθε οικογένεια αναλογούσαν 280 κιλά. Το 1506 όμως έφτασαν στα 615 κιλά σιτάρι ανά οικογένεια, ποσότητα που κάλυπτε τις ανάγκες τους.

 γ) Η περιοχή φαίνεται ότι ευνοούσε και την κτηνοτροφία. Από την 1^η απογραφή ξεκινούν με έναν υπολογίσιμο αριθμό αιγοπροβάτων (35) ανά οικογένεια. Το 1506 διατηρούν τον ίδιο αριθμό, ενώ στην απογραφή του 1570 φτάνουν στα 120.

 δ) Στην παρουσίαση των τιμαριούχων είχαμε αναφέρει ότι στον Μάραθο το 1506 ο τιμαριούχος, στο όνομα Αλή, δεν εκπλήρωνε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Έτσι, λοιπόν, στα φορολογικά στοιχεία βλέπουμε ότι από τα 1323 άσπρα ο Αλή εισέπραξε 546 και τα υπόλοιπα δόθηκαν στον Seyyid Halil, που πήγε στη θέση του Αλή.

 ε) Στην απογραφή του 1570 υπάρχουν λάθη. Η άθροιση των φόρων βγάζει 1849, ο απογραφέας αναφέρει 1959. Οι παντρεμένοι άντρες είναι 11, ο απογραφέας αναφέρει 12. Τα 462 άσπρα που είναι ο φόρος της σπέντζας είναι λάθος όποιον αριθμό παντρεμένων κι αν δεχτούμε.

 7. ΠΛΙΣΙΒΟ

 α) Το Πλίσιβο, όπως είδαμε, είχε μεγάλες πληθυσμιακές μεταβολές. Αυτό έχει αντίκτυπο και στα φορολογικά έσοδα. Η καλύτερη χρονιά για τον σπαχή που εκμεταλλευόταν το τιμάριο ήταν το 1530 με 4547 άσπρα, ενώ το 1570 με τη μείωση κατά 50% των κατοίκων τα έσοδα έπεσαν στα 1904.

 β) Η βασική ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία. Πιο συγκεκριμένα το 1455 η παραγωγή σιταριού και κριθαριού ήταν τόση ώστε ο μέσος όρος για κάθε οικογένεια ήταν 515 σημερινά κιλά - μισό σιτάρι και μισό κριθάρι. Το 1506 και ενώ υπερδιπλασίασαν την παραγωγή, επειδή διπλασιάστηκαν και οι οικογένειες ο μέσος όρος ανά οικογένεια είναι λίγο καλύτερος, φτάνοντας στα 560 κιλά ανά οικογένεια. Παράλληλα έχουν αμπελώνες και παράγουν κρασί. Αυτό φαίνεται στην απογραφή του 1506, που ο φόρος για κρασί και μούστο ξεπερνά το φόρο του σιταριού.

 γ) Η ασχολία με την κτηνοτροφία είναι περιορισμένη. Στην 1^η απογραφή κάθε οικογένεια κατά μέσο όρο είχε 12 αιγοπρόβατα, το 1506 με διπλάσιο πληθυσμό 28 και το 1570 ο μέσος όρος κατεβαίνει πάλι στα 12 αιγοπρόβατα.

 8. ΣΕΛΙΠΙΑΝΑ

 α) Τα Σελιπιανά στηρίζουν την οικονομία τους στη γεωργία με την καλλιέργεια σιταριού και κριθαριού να έχουν τον πρώτο λόγο. Στην απογραφή του 1455 σε κάθε οικογένεια φαίνεται να προκύπτει εισόδημα 202 κιλών σιταριού και 204 κιλών κριθαριού. Το 1506 όμως το σιτάρι που αντιστοιχεί σε κάθε οικογένεια είναι 850 κιλά και το κριθάρι 912 κιλά. Σύνολο 1762 σημερινά κιλά.

 β) Η κτηνοτροφία, αντίθετα είναι μικρή. Το σύνολο των αιγοπροβάτων στην πρώτη απογραφή ήταν 1440, στην δεύτερη 1500 και στην τελευταία έφτασαν τα 3000. Υπολογιζόμενα κατά μέσο όρο ανά οικογένεια έχουμε: 15 αιγοπρόβατα το 1455, 14 το 1506 και 40 το 1570.

 γ) Η ενασχόλησή τους κυρίως με τη γεωργία φαίνεται και από άλλες καλλιέργειες, όπως αμπελώνες, λινάρι, σίκαλη, κεχρί.

 δ) Στην απογραφή του 1570 δηλώνεται ότι καλλιέργησαν χωράφια στα σύνορα με Αργύρι από τη μια πλευρά και Πλίσιβο από την άλλη και για αυτές τις καλλιέργειες πλήρωσαν επιπλέον φόρο 241 άσπρα.

 9. ΑΡΓΥΡΙ

 α) Στην απογραφή του 1455 έδωσαν στον τιμαριούχο ως φόρο 27 κοιλά Τρικάλων σιτάρι και άλλα τόσα κριθάρι, που σε χρήματα αποτιμήθηκαν σε 216 άσπρα και 135 αντίστοιχα. Κάνοντας τους υπολογισμούς που χρησιμοποιήσαμε στους άλλους οικισμούς αναλογούσε σε κάθε οικογένεια 240 κιλά (σημερινά) σιτάρι και άλλα τόσα κριθάρι. Σύνολο 480 κιλά. Το 1506 το σιτάρι ανά οικογένεια ήταν 335 κιλά και το κριθάρι 230 και συνολικά 565 κιλά, ποσότητα οριακά επαρκής.

 β) Από την άλλη το σύνολο των αιγοπροβάτων το 1455 ήταν μικρό, 396, που αν το κατανείμουμε ανά οικογένεια, αναλογούν 10 αιγοπρόβατα σε κάθε μία. Το 1506 αυξήθηκαν σε 600, αυξήθηκαν όμως και οι οικογένειες - από 37 έγιναν 51 - έτσι η αναλογία ανά οικογένεια παρέμεινα η ίδια, 11-12 πρόβατα. Το 1570 με τη μεγάλη μείωση του πληθυσμού - 25 μόνο οικογένειες - μειώνεται και τα αιγοπρόβατα. Σε όλο το χωριό υπάρχουν 180.

 γ) Όλες οι απογραφές δείχνουν ότι στο Αργύρι οι άνθρωποι ασχολούνται με τη γεωργία. Οι ανάγκες τους σε γαλακτοκομικά και κρέας καλύπτονται από τα λίγα αιγοπρόβατα και τα χοιρινά. Λειτουργούσε αλευρόμυλος και για κάποια περίοδο δύο, είχαν μποστάνια, μέλισσες, καρποφόρα δέντρα και όπως είδαμε σε όλα τα προηγούμενα χωριά είχαν αμπέλια και παρήγαγαν κρασί.

Γ. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ

 1. ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΩΣ ΤΙΜΑΡΙΑ

 Από την πλευρά των τούρκων, τα καλύτερα τιμάρια ήταν τα δύο μεγάλα χωριά - Σελπιανά και Βραγκιανά. Αυτός, εξάλλου, θα πρέπει να ήταν και ο λόγος που στην απογραφή του 1521 τα Σελπιανά αποσπώνται από ζιαμέτι και αποτελούν ξεχωριστό τιμάριο, που ανήκε στον Cündi Karaca, με μεταβίβαση από κάποιον Kasım. Το ίδιο βλέπουμε και στην απογραφή του 1530 με τα Βραγκιανά να περνούν ως τιμάριο στον Cundi Akpay. Τρίτο σε φόρους το 1455 και 1530 είναι το Αργύρι, ενώ το 1506 και το 1570 τρίτο είναι το Πλίσιβο. Αργύρι και Πλίσιβο έχουν μεγάλες αυξομειώσεις. Ο Μάραθος με το Νεχώρι και τα Γριμπιανά από απογραφή σε απογραφή έχουν μόνο αύξηση φόρων, με τα Γριμπιανά να πληρώνουν εννέα φορές περισσότερους φόρους το 1570 σε σχέση με το 1455. Συνολικά οι φόροι το 1530 είναι οι περισσότεροι, 31.905 άσπρα, ενώ το 1570 που έχει μειωθεί πολύ ο πληθυσμός πραγματική μείωση έγινε μόνο στο Αργύρι και το Πλίσιβο.

 2. ΟΙ ΦΟΡΟΙ ΑΝΑ ΕΣΤΙΑ (α)

ΟΙ ΦΟΡΟΙ ΑΝΑ ΕΣΤΙΑ (β)

 Από τους δύο πίνακες βλέπουμε ότι το 1455 δεν υπήρχαν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των οικισμών ως προς τη φορολογία τους ανά οικογένεια. Στη Μα(ρ)κόνα πλήρωσαν τα περισσότερα (49 άσπρα), ενώ τα λιγότερα πλήρωσαν οι Γριμπιανίτες (28 άσπρα). Το 1506, και ενώ οι φόροι διπλασιάζονται, στο Νεχώρι κάθε οικογένεια πλήρωσε 105 άσπρα - τα περισσότερα από όλους τους οικισμούς - ενώ στα Βραγκιανά πλήρωσαν σχεδόν τα μισά, 59 άσπρα. Το 1530 πρώτος σε φόρους ανά εστία ήταν ο Μάραθος με 118 άσπρα με το Νεχώρι και το Αργύρι να ακολουθούν με 105 άσπρα και τελευταία τα Σελιπιανά με 69 άσπρα. Στην τελευταία απογραφή τα Γριμπιανά με 153 άσπρα ανά οικογένεια, πλήρωσαν τον μεγαλύτερο φόρο που βρίσκουμε σε όλους τους οικισμούς και στις τέσσερις διαθέσιμες απογραφές. Το λιγότερο πλήρωσαν στο Αργύρι, 60 άσπρα. Στις αυξομειώσεις των φόρων σημαντικό ρόλο παίζει ο αριθμός των οικογενειών. Για παράδειγμα στα Σελιπιανά με ίδιο συνολικό φόρο στις δύο τελευταίες απογραφές, το 1530 που οι οικογένειες ήταν 113 ο φόρος ανά εστία ήταν 69 άσπρα, το 1570 που οι οικογένειες μειώθηκαν σε 84 ο φόρος ανά οικογένεια αυξήθηκε σε 93 άσπρα. Το ίδιο και στα Βραγκιανά. Το 1530 ο συνολικό φόρος ήταν 8475, οι οικογένειες 103 και ο φόρος 82 άσπρα, ενώ το 1570 ο συνολικός φόρος μειώθηκε σε 7851 άσπρα, μειώθηκαν και οι οικογένειες σε 77, ο φόρος όμως αυξήθηκε κατά 20 άσπρα και έφτασε τα 102.

 3. ΦΟΡΟΙ ΑΝΑ ΠΡΟΪΟΝ (α)

Η αυτάρκεια, όπως είναι φυσικό, αποτελούσε το βασικό γνώρισμα της ζωής των ανθρώπων. Παράγουν ό,τι προσφέρεται στον τόπο που ζει ο καθένας και καταναλώνουν βασικά αυτά που παράγουν. Ενώ αυτό ήταν το κυρίαρχο γνώρισμά τους, παρατηρούμε την ύπαρξη και κάποιας - μικρής έστω - ειδίκευσης. Τα Σελιπιανά κατά πρώτο λόγο και το Πλίσιβο στη συνέχεια ζουν περισσότερο από το σιτάρι και το κριθάρι παρά από τα αιγοπρόβατα. Στην απογραφή του 1455 οι δύο οικισμοί πλήρωσαν για την καλλιέργεια δημητριακών τους μισούς σχεδόν φόρους από ό,τι πλήρωσαν όλοι μαζί οι οικισμοί, ενώ το 1506 τα Σελιπιανά μόνο πλήρωσαν 4504 άσπρα σε σύνολο 8444. Στην κτηνοτροφία στις δύο τελευταίες απογραφές αριθμητικά πρώτοι σε φόρους είναι τα Βραγκιανά, αλλά αναλογικά με τους κατοίκους πρωταθλητές είναι τα Γριμπιανά και ο Μάραθος.

 ΦΟΡΟΙ ΑΝΑ ΠΡΟΪΟΝ (β)

 Σε όλους τους οικισμούς υπήρχαν 4 φόροι γύρω από την καλλιέργεια σταφυλιών. Φόρος αμπελώνων, φόρος κρασιού, μούστου και εισαγόμενων ποτών. Τα Βραγκιανά μάλιστα το 1570 πλήρωσε 1690 άσπρα για κρασί και μούστο, ενώ για το σιτάρι 1300 και τα αιγοπρόβατα 1558 άσπρα. Το ίδιο συνέβη και με το Πλίσιβο το 1506 πληρώνοντας περισσότερους για την παραγωγή κρασιού από ό,τι για σιτάρι. Και οι άλλοι οικισμοί φαίνεται να έδιναν μεγάλη προσοχή στα αμπέλια, με εξαίρεση τα Σελιπιανά, που αυτή η προσπάθεια φάνηκε μόνο στην τελευταία απογραφή.

 Για την παραγωγή άλλων γεωργικών προϊόντων υπήρχαν ισοδύναμοι φόροι το 1506 και το 1570. Στην απογραφή του 1455 οι τιμαριούχοι ακολούθησαν κοινή γραμμή και δεν επέβαλαν φόρους. Τα παραγόμενα αγαθά είναι: οι λαχανόκηποι, οι καρυδιές, το λινάρι, οι κυψέλες, τα αγριόχορτα, οι νερόμυλοι, το μετάξι, καρποφόρα δέντρα. Σε αυτούς τους φόρους δεν υπάρχει «ειδίκευση» κάποιου οικισμού. Για τον λόγο αυτό ο φόρος που αναλογεί σε κάθε οικογένεια ανεξάρτητα από τον οικισμό είναι ίδιος, 10 περίπου άσπρα.

 Με την καλλιέργεια μεταξιού από φορολογικής πλευράς φαίνεται ότι ασχολήθηκαν τα Σελιπιανά, λιγότερο τα Βραγκιανά και στην τελευταία απογραφή το Νεχώρι με το Αργύρι. Από τη φορολογία των νερόμυλων διαπιστώνουμε ότι Πλίσιβο, Μα(ρ)κόνα, Νεχώρι, Αραχωρίτσα δεν είχαν καθόλου αλευρόμυλο, ενώ στο Αργύρι λειτουργούσε για περισσότερο χρονικό διάστημα.